Ωτοβελονισμός - Ωτοθεραπεία: Ορισμός, Ιστορία, Επιστημονικό Υπόβαθρο, Λειτουργία, Παθήσεις, Πλεονεκτήματα, Παρενέργειες, Αποτελεσματικότητα. Μια συνοπτική παρουσίαση της μεθόδου.

Από τον Γκατζούνη Θεόδωρο MSc, Φυσίατρο, μετεκπαιδευθείς στον Βελονισμό, Ωτοθεραπεία - Ωτοβελονισμό, Μεσοθεραπεία, Εξουσιοδοτημένος Docente di Formazione (Καθηγητής Ωτοθεραπείας – Ωτοβελονισμού) από την GSATN Italy

Περίληψη

Η ωτοθεραπεία είναι μια διαγνωστική και θεραπευτική τεχνική, που αντιμετωπίζει παθήσεις όλου του οργανισμού μέσω της ενεργοποίησης κατάλληλων σημείων στην περιοχή του αυτιού. Έχει σαν σκοπό την αναγνώριση και θεραπεία τόσο σωματικών παθήσεων όσο και ψυχικών – ψυχοσωματικών καταστάσεων.

Η ωτοθεραπεία - ωτοβελονισμός, έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα και είναι μια Ευρωπαϊκή – Μεσογειακή μέθοδος με πρώτες αναφορές από την αρχαία Αίγυπτο το 1550 π.Χ. και από την Αρχαία Ελλάδα καθώς την αναφέρει ο Ιπποκράτης το 500 π.Χ.

Στο αυτί, υπάρχει η αντιπροσώπευση των ανατομικών δομών του σώματος (αυχένας, μέση, γόνατα, ισχία, καρπός, ώμοι, στομάχι, ήπαρ, έντερο, νεφρά κτλ). Υπάρχουν επίσης σημεία που μπορεί να αφορούν ψυχοσωματικές λειτουργίες όπως ζάλη, ίλιγγος, άγχος, φόβος, πείνα, βουλιμία, μνήμη, επιθετικότητα, καταθλιπτική συμπεριφορά, εξαρτήσεις από νικοτίνη, αλκοόλ κ.α. 

Όταν υπάρχει κάποια παθολογία του ανθρώπινου οργανισμού εμφανίζονται ζώνες ευαισθησίας στην περιοχή του αυτιού, οι οποίες μπορεί να ανιχνευτούν από τους επιστήμονες που είναι εκπαιδευμένοι στη μέθοδο.

Όταν η θεραπεία γίνεται με τη χρήση βελόνας τότε η μέθοδος ονομάζεται ωτοβελονισμός.

Η ωτοθεραπεία διαφέρει από τον παραδοσιακό βελονισμό, εκτός από την διαφορετική ιστορική τους διαδρομή και θεραπευτική φιλοσοφία και λόγω του ότι η ωτοθεραπεία χρησιμοποιεί θεραπευτικά μόνο το μικροσύστημα του αυτιού, ενώ στον βελονισμό γίνεται θεραπεία σε δίαφορα σημεία του σώματος.

Η ωτοθεραπεία μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας  διάφορα φυσικά μέσα όπως σπορίδια, ειδικούς μαγνήτες, ηλεκτροθεραπεία χαμηλής συχνότητας, laser κ.α. χωρίς να είναι απαραίτητη η χρήση βελόνας.
 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), έχει δώσει έγκριση για την αντιμετώπιση 40 παθήσεων με ωτοθεραπεία και βελονισμό. Αυτές είναι παθήσεις που σχετίζονται με πόνο, με ψυχοσωματικά σύνδρομα, κινητικές διαταραχές και εθισμοί – διαταραχές διατροφής.

Τεχνική της ωτοθεραπείας:

Γίνεται με την εφαρμογή κατάλληλων θεραπευτικών μέσων και τεχνικών που επιλέγονται ανάλογα με την περίπτωση και τις ανάγκες του θεραπευόμενου. 

Το πλέον σύνηθες χρησιμοποιούμενο και πρακτικά ανώδυνο είναι η επικόλληση ειδικών σποριδίων ή μαγνητών ή επιθεμάτων με μικροβελόνα (μικρότερο από 0,6mm και τότε η τεχνική ονομάζεται ωτοβελονισμός) που προκαλούν τον απαραίτητο ερεθισμό στο αυτί.

Τα μεσοδιαστήματα θεραπείας είναι συνήθως ανά 15 ή 21 ημέρες, ανάλογα την χρονιότητα της κατάστασης για την οποία προσέρχεται ο κάθε θεραπευόμενος.

Η μέθοδος της ωτοθεραπείας παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήματα καθώς είναι ανώδυνη, μπορεί να γίνει θεραπεία ενώ οι ασθενείς είναι ντυμένοι, οι ασθενείς μπορούν να πάρουν τη θεραπεία μαζί τους στο σπίτι, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα και τα μεσοδιαστήματα της θεραπείας.

Αποτελέσματα της Ωτοθεραπείας: Η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα της τεχνικής αγγίζει τα όρια των πλέον σύγχρονων κλασικών ιατρικών διαγνωστικών και θεραπευτικών μεθόδων, φτάνοντας σε ποσοστά από 72 – 85% ανάλογα με την εκάστοτε μελέτη.

Παρενέργειες της τεχνικής Ωτοθεραπείας – Ωτοβελονισμού.

Είναι σπάνιες και ελάχιστες όπως κάποια τοπική δερματική ευαισθησία, ελαφρά ενόχληση ή ελαφρύς πόνος. Οι παρενέργειες αυτές είναι ελαφρές, παροδικές, και καλά ανεκτές από τους ασθενείς.

Συζήτηση – Συμπεράσματα:

Η Ωτοθεραπεία - Ωτοβελονισμός είναι μια διεθνώς αναγνωρισμένη μέθοδος με μεγάλη εγκυρότητα και αξιοπιστία. Αντιμετωπίζει παθήσεις και καταστάσεις όλου του οργανισμού και είναι: Ανώδυνη, Φυσική, Εξατομικευμένη, καλά ανεκτή από τον ασθενή και συνδυάζεται άριστα τόσο με την κλασική ιατρική όσο και με άλλες φυσικές μεθόδους (διατροφή, βότανα, άσκηση, μάλαξη, φυσικοθεραπεία), ώστε να βοηθήσει στην γρήγορη, και ολιστική αποκατάσταση των ασθενών. 

Αναλυτική Παρουσίαση

Εισαγωγή

Η Ωτοθεραπεία είναι μια διαγνωστική και θεραπευτική τεχνική, που αντιμετωπίζει παθήσεις όλου του οργανισμού μέσω της ενεργοποίησης κατάλληλων σημείων στην περιοχή του αυτιού.

 Η Ωτοθεραπεία η οποία είναι επίσης  γνωστή και σαν Ωτοβελονισμός, όταν χρησιμοποιούνται βελόνες βελόνες κατά τη θεραπεία, είναι μια μέθοδος που ανήκει στις Συμπληρωματικές Ιατρικές Μεθόδους (Complimentary Medicine). 

Χρησιμοποιεί το πτερύγιο του ωτός με σκοπό την διάγνωση και θεραπεία σωματικών παθήσεων και ψυχικών – ψυχοσωματικών καταστάσεων που αφορούν όλο τον οργανισμό, μέσω του ερεθισμού συγκεκριμένων σημείων του αυτιού.

Ιστορικά Στοιχεία

Η Ωτοθεραπεία - Ωτοβελονισμός, έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα στην περιοχή της Μεσογείου, παρά την συνήθη συσχέτιση του όρου με τον κλασσικό Κινέζικο Βελονισμό. Οι πρώτες γραπτές αναφορές της τεχνικής προέρχονται από την αρχαία Αίγυπτο το 1550 π.Χ.

Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής, το 500 π.Χ. αναφέρει επίσης ότι γιατροί μέσω αμυχών σε αγγεία της οπίσθιας επιφάνειας του αυτιού αντιμετώπιζαν την ισχιαλγία και προβλήματα στα πόδια.

Ο Γαληνός που εισήγαγε την Ιπποκρατική Ιατρική στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, τόνιζε το πόσο σημαντικό θεραπευτικό εργαλείο ήταν το πτερύγιο του αυτιού, μέσω σκαριφισμών, για διάφορες παθήσεις.

Κατά την αναγέννηση το 1637 έχουμε την πρώτη Ευρωπαϊκή αναφορά από τον Πορτογάλο γιατρό Zacatus Lusitanus, ο οποίος μέσω καυτηριασμού του πτερυγίου θεράπευε ασθενείς με Ισχιαλγία. 

Η σύγχρονη ΩτοΑξιολόγηση - Ωτοθεραπεία, είναι μια τεχνική που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, στην Γαλλία, στη Λυόν, το 1956, από τον Paul Noggie. Εκείνη την εποχή, εφαρμόζονταν καυτηριασμός στο αυτί, από κάποια Madame Barin, τη δεκαετία 1940 – 50, για οσφυοισχιαλγία. 

Ο Noggie, σκέφτηκε να αντικαταστήσει τον καυτηριασμό με βελόνα. Και από αυτό το σημείο, το σημείο της ισχιαλγίας στο αυτί, ξεκίνησε η ανακάλυψη και η χρήση της τεχνικής καθώς αντιλήφθηκε ότι στο αυτί υπάρχει ένας χάρτης που αντιπροσωπεύει όλον τον οργανισμό. 

Πριν από εκείνον, υπάρχουν ελάχιστες σύγχρονες αναφορές για αντιπροσώπευση σημείων του σώματος στο αυτί, αν και χρησιμοποιήθηκε θεραπευτικά κατά καιρούς.

Επιστημονικό Υπόβαθρο

Εικόνα από το βιβλίο: 

Εισαγωγή στον Ωτοβελονισμό:  

Dr. Giancarlo Bazzoni ,

 ΙΤΜΕ Publications, Athens 2014

(τροποποιημένο)

Στο αυτί, υπάρχει η αντιπροσώπευση των ανατομικών δομών του σώματος (αυχένας, μέση, γόνατα, ισχία, καρπός, ώμοι, στομάχι, ήπαρ, έντερο, νεφρά κτλ). Υπάρχουν επίσης σημεία που μπορεί να αφορούν οργανικές και ψυχικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού όπως ζάλη, ίλιγγος, άγχος, φόβος, πείνα, βουλιμία, συγκέντρωση, μνήμη, επιθετικότητα, καταθλιπτική συμπεριφορά, εξαρτήσεις από νικοτίνη, αλκοόλ κ.α.  

Στηρίζεται στη γνώση των ολογραφικών μικροσυστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού (θεωρία ολογραμμάτων), όπου μια μικρή περιοχή του σώματος (πόδι, χέρι, αυτί κ.α.), μπορεί να μας δώσει πληροφορίες για όλο το σώμα. Παρόμοιες αρχές έχουν και άλλες τεχνικές όπως  η κλασική ρεφλεξολογία.

Επιστημονική Τεκμηρίωση

Το θεωρητικό υπόβαθρο της τεχνικής βασίζεται  στο ότι στο αυτί υπάρχουν κυτταρικές δομές (ειδική νεύρωση του πτερυγίου του αυτιού) από τις οποίες μπορούμε να πάρουμε πληροφορίες για όλο το σώμα αλλά και να παρέμβουμε επίσης θεραπευτικά σε όλο τον οργανισμό. 

Αυτή η θεωρία έχει πλέον επιβεβαιωθεί και επιστημονικά από τη νευροφυσιολογία καθώς έχει βρεθεί ότι το αυτί έχει τριπλή νεύρωση από το τρίδυμο, το πνευμονογαστρικό και νεύρα του αυχενικού πλέγματος. Μέσω αυτών και ειδικά από το πνευμονογαστρικό νεύρο (Vagus Nerve) η ωτοθεραπεία μπορεί να ρυθμίσει τη λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος (συμπαθητικό – παρασυμπαθητικό).

Όταν υπάρχει κάποια παθολογία που αφορά τις σωματικές ή ψυχικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού εμφανίζονται ζώνες ευαισθησίας οι οποίες μπορεί να ανιχνευτούν από τους επιστήμονες που είναι εκπαιδευμένοι στη μέθοδο.

Η ωτοθεραπεία έχει ένα πλήθος επιστημονικών εργασιών και δημοσιεύσεων  που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της τεχνικής σε πληθώρα παθήσεων και παθολογικών καταστάσεων. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο όρος ωτοθεραπεία (Auricular therapy) παρουσιάζει στις 11-06-2016 στο Pub Med (Επίσημη Ιατρική βιβλιοθήκη της Αμερικανικής κυβέρνησης), 4665 αποτελέσματα δημοσιευμένων εργασιών σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά. Αυτό δείχνει και το Παγκόσμιο ενδιαφέρον που υπάρχει για την έρευνα και χρήση της τεχνικής.

Ένας σημαντικός λόγος είναι ότι η ωτοθεραπεία, είναι μια τεχνική χωρίς να παρουσιάζει παρενέργειες. Το «χειρότερο σενάριο», είναι να μην έχει κάποιο ιδιαίτερο αποτέλεσμα, κάτι εξαιρετικά σπάνιο (πάνω από το 80% των θεραπευόμενων έχουν σημαντική ανακούφιση των συμπτωμάτων και ύφεση της πάθησής τους ειδικά για μυοσκελετικά θέματα και πόνο).

Ενδείξεις Ωτοθεραπείας

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), ήδη από το 1979, έχει δώσει έγκριση για την αντιμετώπιση 40 παθήσεων με ωτοθεραπεία και βελονισμό.

Αυτές συνοπτικά είναι: 

Παθήσεις που σχετίζονται με πόνο: Κεφαλαλγίες, Ημικρανίες, Νευραλγία τριδύμου, Οσφυαλγία – Ισχιαλγία, Οστεοαρθρίτιδες (ώμου, αγκώνα, χειρός, γόνατος κ.λ.π), Επικονδυλίτιδα του αγκώνα, Περιαρθρίτιδα του ώμου, Αυχενικό σύνδρομο, Επώδυνες μυϊκές συσπάσεις (ψύξεις ), Δυσμηνόρροια. 

Παθήσεις που σχετίζονται με ψυχοσωματικά σύνδρομα: Γαστρίτιδα, Δυσκοιλιότητα, Κολίτιδες ( Ελκώδης – Σπαστική κολίτιδα), Αγχώδεις εκδηλώσεις, Αλλεργική ρινίτιδα, Βρογχικό άσθμα, Έρπης Ζωστήρας, Νυκτερινή ενούρηση, Έκζεμα

Κινητικές διαταραχές: Πάρεση του προσωπικού νεύρου, κινητικές διαταραχές των άνω και κάτω άκρων μετά από Α.Ε.Ε. 

Εθισμοί – διαταραχές διατροφής: Κάπνισμα, Αλκοολισμός, Παχυσαρκία.

Επίσης μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της Κυτταρίτιδας.

Τεχνική της Ωτοθεραπείας:

Το αυτί είναι εύκολα και άμεσα προσβάσιμο, έτσι ώστε μπορεί να γίνει θεραπεία ενώ οι ασθενείς είναι ντυμένοι. Αρχικά γίνετε η ηλεκτροδιαγνωστική. Αυτή είναι η  τεχνική ανίχνευσης της μείωσης της ηλεκτρικής αντίστασης του δέρματος του αυτιού μέσω ειδικών μηχανημάτων. Με τον τρόπο αυτόν μπορεί να διαγνωστούν διάφορες παθολογικές καταστάσεις που έχει ο θεραπευόμενος .Εφαρμόζεται για την ανίχνευση των ζωνών ευαισθησίας του αυτιού που θα χρησιμοποιηθούν θεραπευτικά.  

Χρήση ειδικών σποριδίων (Vaccaria Hispanica) στην Ωτοθεραπεία

Μετά γίνεται η εφαρμογή των κατάλληλων θεραπευτικών μέσων και τεχνικών που επιλέγονται ανάλογα με την περίπτωση και τις ανάγκες του θεραπευόμενου. Αυτά μπορεί να είναι τεχνικές Ωτομάλαξης, ερεθισμός με χρήση   laser, ηλεκτρικός ερεθισμός με μηχανήματα ηλεκτροδιέγερσης και laser. 

Το πλέον σύνηθες χρησιμοποιούμενο είναι η επικόλληση ειδικών σποριδίων ή μαγνητών ή επιθεμάτων με μικροβελόνα (μικρότερο από 0,6mm και τότε η τεχνική ονομάζεται ωτοβελονισμός) που προκαλούν τον απαραίτητο ερεθισμό στο αυτί.

Τα σπορίδια που είναι πιο συχνά χρησιμοποιούμενα, προέρχονται από το φυτό Vaccaria Hispanica.

 Για την ΩΘ τα μεσοδιαστήματα θεραπείας είναι ανά 15 με 21 ημέρες, ανάλογα την χρονιότητα της κατάστασης για την οποία προσέρχεται ο κάθε θεραπευόμενος.

Πλεονεκτήματα της Ωτοθεραπείας:

 

Είναι ανώδυνη χωρίς καθόλου πόνο. 

Μπορεί να γίνει και χωρίς βελόνες, οπότε είναι ιδανική για όσους τις φοβούνται.  

Οι ασθενείς μπορούν να πάρουν τη θεραπεία στο σπίτι, και τα μέσα που χρησιμοποιούνται (Vaccaria, μαγνήτες, επιθέματα με μικροβελόνες), μπορούν να ενεργοποιούνται από τους ίδιους ανά τακτά χρονικά διαστήματα, αυξάνοντας τα αποτελέσματα της θεραπείας.

Είναι μη επεμβατική τεχνική και έτσι απουσιάζουν οι κίνδυνοι επιμόλυνσης του πτερυγίου του αυτιού όπως μπορεί να εμφανιστούν (σπάνια αλλά αναφέρονται) στις βελόνες. 

Επίσης μπορεί να εφαρμοστεί και σε ασθενείς υπό αντιπηκτική αγωγή και με αντικατάσταση μιτροειδούς βαλβίδας, που και τα δύο αποτελούν σχετική αντένδειξη για τη χρήση βελόνας.

Παρενέργειες της τεχνικής Ωτοθεραπείας – Ωτοβελονισμού.

Από έρευνα ανασκόπησης σε 13 ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες και 7 Κινέζικα περιοδικά, για την Ωτοθεραπεία σπάνιες και ελάχιστες παρενέργειες αναφέρθηκαν (σε ποσοστά κάτω από το 5% των θεραπευόμενων), όπως κάποια τοπική δερματική ευαισθησία, ελαφρά ενόχληση ή ελαφρύς πόνος, και ζάλη. Οι παρενέργειες αυτές ήταν ελαφρές, παροδικές, και καλά ανεκτές από τους ασθενείς. 

Αποτελέσματα της Ωτοθεραπείας: Η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα της τεχνικής αγγίζει τα όρια των πλέον σύγχρονων κλασικών ιατρικών διαγνωστικών μεθόδων, φτάνοντας σε ποσοστά από 72 – 85% ανάλογα με την εκάστοτε μελέτη.

Συζήτηση – Συμπεράσματα: 

Η Ωτοθεραπεία - Ωτοβελονισμός είναι μια διεθνώς αναγνωρισμένη μέθοδος με μεγάλη εγκυρότητα και αξιοπιστία, και χρησιμοποιείται για την ανεύρεση παθολογικών καταστάσεων που αφορούν όλο το σώμα, μέσω της ανίχνευσης και ενεργοποίησης σημείων της περιοχής του αυτιού.

Η αξιοπιστία της τεχνικής αγγίζει τα όρια των πλέον σύγχρονων κλασικών ιατρικών διαγνωστικών μεθόδων. 

Η ωτοθεραπεία αποτελεί μια μέθοδο που είναι: Ανώδυνη, Φυσική, Εξατομικευμένη, καλά ανεκτή από τον ασθενή και συνδυάζεται άριστα τόσο με την κλασική ιατρική όσο και με άλλες φυσικές μεθόδους (διατροφή, βότανα, άσκηση, μάλαξη, φυσικοθεραπεία), ώστε να βοηθήσει στην γρήγορη, και ολιστική αποκατάσταση των ασθενών. 

Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας σύμφωνα με μελέτες της διεθνούς βιβλιογραφίας, έχει πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας, ανάλογα το είδος και τη χρονιότητα του προβλήματος.

Βιβλιογραφία

1. Εισαγωγή στον Ωτοβελονισμό: Dr. Giancarlo Bazzoni , ΙΤΜΕ Publications, Athens 2014
2. Ear Acupuncture in European Traditional Medicine, Luigi Gori and Fabio Firenzuoli, Evid Based Complement Alternat Med. 2007 Sep; 4(Suppl 1): 13–16. doi:  10.1093/ecam/nem106, PMCID: PMC2206232
3.  Nogier P. Auricolotherapy to Auricolomedicine. Sainte-Ruffine, France: Maisonneuve; 1983.
4. Oleson TD, Kroening RJ, Bresler DE. An experimental evaluation of auricular diagnosis: the somatotopic mapping or musculoskeletal pain at ear acupuncture points. Pain. 1980;8:217–29.
5. Gori L, Firenzuoli F. Ear acupuncture in the treatment of low back pain in cancer patients. J Soc Integr Oncol. 2005;3:130–3.
6. Barker R, Kober A, Hoerauf K, Latzke D, Adel S, Kain ZN, Wang SM. Out-of-hospital auricular acupressure in elder patients with hip fracture: a randomized double-blinded trial. Acad Emerg Med. 2006;13:19–23.
7. Usichenko TI, Hermsen M, Witstruck T, Hofer A, Pavlovic D, Lehman C, Feyerherd F. Auricular acupuncture for pain relief after ambulatory knee arthroscopy-a pilot study. Evid Based Complement Alternat Med. 2005;2:185–9.
8. The History Mechanism and Clinical Application of Auricular Therapy in Traditional Chinese Medicine, Pu-Wei Hou,  Hsin-Cheng Hsu,  Yi-Wen Lin,  Nou-Ying Tang,  Chin-Yi Cheng,³ and Ching-Liang Hsieh, Evid Based Complement Alternat Med. 2015; 2015: 495684. Published online 2015 Dec 28. doi:  10.1155/2015/495684PMCID: PMC4707384
9. Romoli M. Ear acupuncture: historical abstract—differences of ear cartography between the east and the west. Deutsche Zeitschrift fur Akupunktur. 2010;53(4):24–33. doi: 10.1016/j.dza.2010.11.002.
10. Andersson E., Persson A. L., Carlsson C. P. O. Are auricular maps reliable for chronic musculoskeletal pain disorders? A double-blind evaluation. Acupuncture in Medicine. 2007;25(3):72–79. doi: 10.1136/aim.25.3.72.
11. Romoli M., Giommi A. Ear acupuncture in psychosomatic medicine: the importance of the Sanjiao (Triple Heater) area. Acupuncture & Electro-Therapeutics Research. 1993;18(3-4):185–194. doi: 10.3727/036012993816357449.
12. Romoli M., Allais G., Airola G., et al. Ear acupuncture and fMRI: a pilot study for assessing the specificity of auricular points. Neurological Sciences. 2014;35(supplement 1):S189–S193. doi: 10.1007/s10072-014-1768-7.
13. Alimi D., Geissmann A., Gardeur D., Bahr F. Study in fMRI of the stimulation of the auricular areas of the knee as the French-German and Chinese localizations. Photon Journal of Radiology. 2014;125:133–141.
14. Oleson T. Neurophysiological basis of auricular acupuncture. In: Stux G., Hammerschlag R., editors. Clinical Acupuncture. Berlin, Germany: Springer; 2001. pp. 97–112.
15. Yeh C. H., Chien L.-C., Huang L. C., Suen L. K.-P. Auricular point acupressure for chronic pain: a feasibility study of a 4-week treatment protocol. Holistic Nursing Practice. 2014;28(3):184–194. doi: 10.1097/hnp.0000000000000027.
16. Wetzel B., Pavlovic D., Kuse R., et al. The effect of auricular acupuncture on fentanyl requirement during hip arthroplasty: a randomized controlled trial. Clinical Journal of Pain. 2011;27(3):262–267. doi: 10.1097/ajp.0b013e3181fd516c.
17. Romoli M., Allais G., Airola G., Benedetto C. Ear acupuncture in the control of migraine pain: selecting the right acupoints by the ‘needle-contact test’ Neurological Sciences. 2005;26(2):S158–S161. doi: 10.1007/s10072-005-0434-5.
18. Allais G., Romoli M., Rolando S., Gabellari I. C., Benedetto C. Ear acupuncture in unilateral migraine pain. Neurological Sciences. 2010;31(supplement 1):S185–S187. doi: 10.1007/s10072-010-0323-4.
19. Allais G., Romoli M., Rolando S., et al. Ear acupuncture in the treatment of migraine attacks: a randomized trial on the efficacy of appropriate versus inappropriate acupoints. Neurological Sciences. 2011;32(supplement 1):S173–S175. doi: 10.1007/s10072-011-0525-4.
20. Usichenko T. I., Hermsen M., Witstruck T., et al. Auricular acupuncture for pain relief after ambulatory knee arthroscopy—a pilot study. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2005;2(2):185–189. doi: 10.1093/ecam/neh097.
21. Usichenko T. I., Dinse M., Hermsen M., Witstruck T., Pavlovic D., Lehmann C. Auricular acupuncture for pain relief after total hip arthroplasty—a randomized controlled study. Pain. 2005;114(3):320–327. doi: 10.1016/j.pain.2004.08.021.
22. Usichenko T. I., Kuchling S., Witstruck T., et al. Auricular acupuncture for pain relief after ambulatory knee surgery: a randomized trial. Canadian Medical Association Journal. 2007;176(2):179–183. doi: 10.1503/cmaj.060875.
23. Romoli M., Avgerinos C., Baratto L., Giommi A. Auriculotherapy for persisting postoperative pain caused by total knee replacement. Medical Acupuncture. 2014;26(2):97–102. doi: 10.1089/acu.2014.1023.
24. Margolin A., Kleber H. D., Avants S. K., et al. Acupuncture for the treatment of cocaine addiction: a randomized controlled trial. Journal of the American Medical Association. 2002;287(1):55–63. doi: 10.1001/jama.287.1.55.
25. Bier I. D., Wilson J., Studt P., Shakleton M. Auricular acupuncture, education, and smoking cessation: a randomized, sham-controlled trial. American Journal of Public Health. 2002;92(10):1642–1647. doi: 10.2105/ajph.92.10.1642.
26. Yeh M.-L., Wang P.-L., Lin J.-G., Chung M.-L. The effects and measures of auricular acupressure and interactive multimedia for smoking cessation in college students. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2014;2014:6. doi: 10.1155/2014/898431.898431
27. . Bullock M. L., Kiresuk T. J., Sherman R. E., et al. A large randomized placebo controlled study of auricular acupuncture for alcohol dependence. Journal of Substance Abuse Treatment. 2002;22(2):71–77. doi: 10.1016/s0740-5472(01)00217-3.
28. Michalek-Sauberer A., Gusenleitner E., Gleiss A., Tepper G., Deusch E. Auricular acupuncture effectively reduces state anxiety before dental treatment—a randomised controlled trial. Clinical Oral Investigations. 2012;16(6):1517–1522. doi: 10.1007/s00784-011-0662-4.
29. Reilly P. M., Buchanan T. M., Vafides C., Breakey S., Dykes P. Auricular acupuncture to relieve health care workers' stress and anxiety: impact on caring. Dimensions of Critical Care Nursing. 2014;33(3):151–159. doi: 10.1097/dcc.0000000000000039.
30. Gagliardi G., Meneghetti M., Ceccherelli F., Giommi A., Romoli M. Auricular acupuncture for anxiety in health care volunteers: randomized crossover study comparing real and sham needles. Medical Acupuncture. 2014;26(3):161–166. doi: 10.1089/acu.2014.1036
31. Yeung W.-F., Chung K.-F., Poon M. M.-K., et al. Acupressure, reflexology, and auricular acupressure for insomnia: a systematic review of randomized controlled trials. Sleep Medicine. 2012;13(8):971–984. doi: 10.1016/j.sleep.2012.06.003.
32. Adverse events of auricular therapy: a systematic review. Tan JY, Molassiotis A, Wang T, Suen LK. Evid Based Complement Alternat Med. 2014;2014:506758. doi: 10.1155/2014/506758. Epub 2014 Nov 10. 
33.  Οι εικόνες με λεζάντα αναφέρουν την προέλευση και την άδεια και οι υπόλοιπες από την προσωπική συλλογή του Ιατρού Γκατζούνη Θεόδωρου.